Wanneer de ontwikkeling van een kind ernstig wordt bedreigd, kan het kind onder toezicht worden geteld en waar nodig uit huis worden geplaatst. Ook kan het gezag dat ouders over hun kind hebben worden beëindigd, als niet te verwachten is dat de ouders op termijn hun kind zelf weer kunnen opvoeden. Een uithuisplaatsing of beëindiging van het gezag heeft ingrijpende gevolgen; met een dergelijke maatregel wordt diep ingegrepen in de persoonlijke levenssfeer en het familie- en gezinsleven. Ouders zijn in deze procedures echter niet verplicht om zich te laten vertegenwoordigen door een advocaat. Gelet op het beginsel van equality of arms is het van groot belang dat ouders bij dergelijke ingrijpende procedures juridisch worden ondersteund. Al langere tijd is er een roep om verbetering van de rechtspositie van ouders, aangezien de procespositie van ouders vaak niet gelijk is aan die van de overheid.
De minister voor Rechtsbescherming stuurde op 18 november 2022 een plan voor het verbeteren van de rechtsbescherming in de jeugdbescherming naar de Tweede Kamer. Dat plan van aanpak richt zich vooral op het verbeteren van de rechtsbescherming op het moment dat een kinderbeschermings-maatregel wordt overwogen of is opgelegd. Eén van de onderdelen van dat plan van aanpak is een pilot waarin gedurende anderhalf jaar kosteloze rechtsbijstand beschikbaar wordt gesteld aan ouders die te maken krijgen met een gezagsbeëindigende maatregel. Ouders kunnen bij gezagsbeëindiging dan kosteloos worden bijgestaan door een gespecialiseerd jeugdrechtadvocaat. Medio 2023 besluit de minister of de pilot wordt uitgebreid met kosteloze rechtsbijstand voor ouders die te maken krijgen met een uithuisplaatsing. De minister zal na afloop van de pilot besluiten of en zo ja hoe de kosteloze rechtsbijstand structureel wordt vormgegeven.
Pro Facto voert in opdracht van het WODC een procesevaluatie uit. De procesevaluatie bestaat enerzijds uit monitoring van de pilot, waarbij de gevolgen voor de uitvoeringspraktijk centraal staan. Anderzijds is de procesevaluatie gericht op het beschrijven van de invoering, uitvoering en de effecten van de pilot. Deze procesevaluatie wordt uitgevoerd in samenwerking met Prof. dr. Jolande uit Beijerse (Erasmus University Rotterdam).