Op 1 oktober 2016 is de Rechtbank Noord-Nederland een pilot gestart met de Spreekuurrechter. Deze nieuwe en experimentele procedure Spreekuurrechter beoogt snel en laagdrempelig contact met de rechter te bieden gericht op het oplossen van geschillen. Kenmerkend is de mondelinge behandeling op de zitting zonder voorafgaande uitwisseling van processtukken.
De pilot Spreekuurrechter startte op 1 mei 2016 en partijen konden tot 1 mei 2018 hun zaak bij de Spreekuurrechter aanbrengen. In september 2016 werd de eerste zaak aangemeld. In ruim anderhalf jaar zijn (via de verwijzers) in totaal 64 zaken behandeld, waarvan er 58 eindigden in een schikking tussen de partijen. Het ging vooral om burenruzies, maar bijvoorbeeld ook om conflicten over een verbouwing of een aankoop. Vaak gingen de rechters ter plaatse om met eigen ogen te zien wat er speelde, ook omdat er geen schriftelijke stukken waren waarop zij zich konden baseren. De betrokkenen mochten hun zaak namelijk met een eenvoudige mededeling (zoals ‘de boom van de buren is te hoog’) aanmelden. Als de rechter beide partijen had aangehoord, stuurde hij aan op een compromis. Lukte dat niet, dan hakte hij alsnog de knoop door.
Op basis van de uitkomsten van deze evaluatie beoordelen wij de pilot Spreekuurechter als een ‘gekwalificeerd succes’. Er is sprake van een hoog schikkingspercentage en de meeste partijen zijn (zeer) positief over zowel het optreden van de Spreekuurrechter als de uitkomst van de procedure. Vooral bij burengeschillen lijkt de Spreekuurrechter bij te dragen aan een verbeterde, laagdrempelige toegang tot de rechtspraak. Alles bij elkaar lijkt de pilot Spreekuurrechter een goed voorbeeld van ‘maatschappelijk effectieve rechtspraak’.
Er zijn ook kanttekeningen te maken. Slechts 40 procent van de aangemelde zaken is ook echt door de Spreekuurrechters behandeld, vooral omdat het lang niet altijd lukte om medewerking van beide partijen te krijgen. Dat is wel een vereiste van het wetsartikel (art. 96 Rv) dat zo’n vereenvoudigde procedure mogelijk maakt. Bovendien konden belangstellenden zich niet zelf melden bij de Spreekuurrechter. De Spreekuurrechter boog zich dus eigenlijk alleen over zaken die zich relatief goed voor een schikking leenden.
Het onderzoek is uitgevoerd door een onderzoeksteam van Pro Facto en de vakgroep Staatsrecht, Bestuursrecht en Bestuurskunde, RuG, onder leiding van prof. Marc Hertogh.
Klik HIER om het eindrapport te downloaden.