Pro Facto gaat het jaarlijkse NVRR-DoeMee-onderzoek uitvoeren. In een NVRR DoeMee-onderzoek wordt voor een groot aantal rekenkamer(commissies)s op initiatief en onder leiding van de Nederlandse Vereniging voor Rekenkamers en Rekenkamercommissies (NVRR) een gezamenlijk onderzoek naar een vraagstuk uitgevoerd. Het thema van DoeMee2021 is De praktijk van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) bij decentrale overheden. Naar verwachting doen er deze keer meer dan 70 rekenkamer(commissie)s mee; samen goed voor bijna honderd decentrale overheden (gemeenten, provincies en waterschappen).
Aanleiding en achtergrond
De Wob is ruim veertig jaar oud. Maar een bekend onderwerp van rekenkameronderzoek is de wet niet. Dat is bijzonder, gezien het grote belang van openbaarheid voor een ‘goede en democratische bestuursvoering’, zoals de aanhef van de wet het sinds 1978 stelt. Het is ook opmerkelijk gelet op de problemen die er rond openbaarheid van overheidsinformatie regelmatig zijn. Die problemen zijn van verschillende aard en orde. Het gaat dan bijvoorbeeld de problematiek van de verzoekers om openbaarmaking die vooral een financieel belang lijken te hebben, maar die daardoor overheden op aanzienlijke kosten hebben gejaagd. Maar het kost overheden toch ook vaak moeite de uitvoering van de Wob, die veelal als ‘lastig’ wordt gezien, goed op orde te krijgen. Er lijken grote verschillen te zijn tussen overheidsorganisaties. Daarbij speelt ook een rol of binnen de organisatie specifieke kennis over de Wob aanwezig is, bijvoorbeeld in de vorm van een Wob-functionaris.
Op 26 januari 2021 heeft de Tweede Kamer het initiatiefwetsvoorstel Wet open overheid (Woo) aangenomen, dat dit jaar in de Eerste Kamer wordt behandeld. Actieve openbaarmaking van overheidsinformatie staat hierin veel meer dan in de Wob centraal. Omdat de Woo de Wob gaat vervangen, blikken we in dit onderzoek ook vooruit of de deelnemende overheden ‘Woo proof’ zijn.
Centrale onderzoeksvraag
Tegen deze achtergrond is de hoofdvraag van dit onderzoek:
Hoe geven de deelnemende decentrale overheden vorm aan de afhandeling van Wob-verzoeken, in hoeverre gebeurt dit rechtmatig, hoe wordt hierover verantwoording afgelegd (aan volksvertegenwoordiging en samenleving), hoe is actieve openbaarmaking geregeld en hoe verhoudt zich dat tot de eisen die de Woo straks gaat stellen?
Om deze vragen te beantwoorden:
- gaan we in gesprek met overheden en indieners van verzoeken;
- bestuderen we (beleids)documenten;
- doen we uitgebreid dossieronderzoek;
- zetten we vragenlijsten uit bij alle deelnemende overheden; en
- organiseren we focusgroepen met volksvertegenwoordigers.
Expertise
We werken in dit onderzoek samen met Cornelis van der Sluis, advocaat bij Ten Holter Noordam advocaten en gespecialiseerd in openbaarheid van overheidsinformatie. Met grote regelmaat bericht hij over dit onderwerp op www.overheidenopenbaarheid.nl. Recent verscheen van zijn hand Wet open overheid. Toegelicht door de wetgever, besproken door C.N. van der Sluis.